21 қарашада ZAQ «BETTER» атты альбомын жариялады. Бұл — оның «DO LOT», «Kobelek effekti» альбомдарынан кейін жарық көрген үшінші жинағы. ʼ98mag журналының авторы, мәдениеттанушы Аружан Ербосын әртістің не айтқысы келгенін тыңдап шықты.
Дулат Мұхаметқалиев бұған дейін журналымызға берген сұхбатында алғашқы альбомы экспериментал болса, екіншісі терапияда жүрген кезде жазғаны екенін айтқан. Үшінші жинақта да Дулат өз болмысынан алыс кетпеген. Алыс кетпек түгілі, тыңдарманға тұлғалық көпжүзділікпен ауыратынын айтып, түпсанасын әшкерелейді. Біз бұл альбомда оның үш түрлі болмысымен танысамыз.
Қамшылау
«I.ZAQ» аудиожазбасында бізді ZAQ қарсы алып, болмыстардың бәрі оның жараларынан жаралғанын айтады. ZAQ-тың даусын естігеннен бірден 91-дің алғаш шыққан жылдарына, space түсіретін кездеріне топ ете түстім.
«Papang» трегінен ZAQ болмысының қандай жарадан пайда болғанын білеміз. Ән атауының екінші буыны «паң» деген кәріс, француз тілдерінде «нан» дегенді білдіретіні бекер емес. Лирик видеода да Дулат нанның ортасында тұр. Бұл әкесі жоқ екенін білдіретін «әкем нанға кетті» деген танымал иронияға емеурін. Мұнда Дулат әкесі барға «әкең саған аяқ киім әперді, бірақ жүруді өзің үйрен» десе, әкесі жоқтарды «сенімді бол бардай папаң» деп қамшылайды.
Қамшылағанның көкесін ат үстінде «Digidik-тен» көреміз. «Бәріне үлгеруім керек» деп бастап, қанша жерден кәсіби болсаң да, бірінші шетел мойындамаса, өз еліңде мойындалмайтыныңды, ақша табу үшін, сөзің салмақты шығуы үшін орысша сөйлеу керек екенін жеткізеді. «Олардың 42 әріптері бірге үйілсе де, мәні кедей, ал менің дәптерімде тіпті бір «а» — бай» дегеннен ZAQ өзін өте жақсы бағалайтыны көрінеді.
Азулы лирик
«Auldan» шыққан бала Франклиннің немересінің бейнесін тағы бір трекке тиек етеді. «Kek-тің» атауынан мүлде романтика көрмейсің, бірақ нағыз сезімді осы тректен сездім, сүйіктіме айналып үлгерді. «Көре алмағаннан алатын кегім бол» деген баласына артқан үміті деп қабылдадым.
Мәпелеп өскен кішкентай бала,
Ол әлі білмейд
Қандай үлкен әлем үйдің сыртында,
Қандай әдемі әлем үйдің сыртында,
Себебі оның әлемі тек қана ана»
Осы бөлек ән боп шықса, міндетті түрде тыңдар едім. Осылай Дулаттың «Drama Kwin» болмысымен танысамыз. Ол бізге «Пәк жүректі сәуле мекендейді, онда орын таба алмайд мендейлер» деп «Syugesai» болғысы келетінін, айналада «Faya» болса, оған баяу өртеніп, мұңға еті үйреніп кеткенін айтады.
Альбомдағы жалғыз feat жасанды зият Ритамен бірге айтқан «Oraora» трегінде «ересек еркектің жасын керек етпейтін» қоғамды сынайды. Видеодағы жан-жақтағы кір жуатын машинадан атқылап жатқан көбік, киімдер де бекер емес. Сезімдер экологиялық жолмен емес, ішіп, шегіп, қуып ұмыту арқылы ғана шығатынын көрсетіп тұр.
«Smk», «Sensez-дегідей» Дулаттың көпке ұнаған жұмсақ даусын «Dausm-нан» тағы тыңдай аламыз. Қаншалықты азулы болса, соншалықты лирик екенін мойындауымыз керек. «Ғайып болып кетеді уайым сол беті, бірақ қайтып келмейд жүйкең» деп басыңнан сипап жұбатқандай әсер қалдырады.
«Zhan-ның» басы «Su asty» әнін еске салды. Желбезегі болса да, су астынан шығып, Drama Kwin-ді өртеп құтылып, өзіне, яғни, Дулатқа оралатынын меңзегендей. Әр болмысына әртүрлі киім бергенін лирик видеолардан байқаймыз. Үшінші Дулат бізді шолақ шалбармен өз үйінде жүргендей қарсы алды. Альбомды тыңдай келе нағыз өзіне қарай жақындай береміз. «Mooz-дағы» «Жоқ шекаралар ол сенің миыңдағы мекендерде бар тек» деген ойын «Fake-те» жалғастырады, өзіне сенбегендерді еркін боқтайды.
«Кеудеде жара емес, ол — естелік
Тағдыр пластилин, өзің қолмен істе» деп бүкіл альбомның басты ойын осы тректе жеткізеді.
Ән-терапияның соңы ма?
«5:5-те» «стиль тек Қызылорда» емес, «стиль ол Қазақстан» деп, Нұрлан Қоянбаев ағасының ұлт туралы айтқан әңгімелеріне қосылып, нені қабылдап, нені қабылдамайтынын нақты айтады. Дулатты көп адам «данышпан», «гений» ретінде көреді, «жазған сөздерін түсіну үшін ми керек», «сапиосексуалдың арманы» дейді. «Seruen-де»:
«Енді мені кім қып көргің келетініңнен босатам,
Енді мейлі не десең де, мақсат — өзімді сатпау» деп адамдардан оның басқа тұстарын да қабылдауға тура келетінін ымдайды.
Мархаба Сәбидің «Осылай» әнін негізге алған трек Дулаттың нағыз жанайқайы дер едім. Бір қызығы, оның өзіне айтып жатқан әңгімесі көпке бағытталған. Осыған дейін Дулат сұқбатында «Өзімді әлсіз етіп көрсеткім келеді. Шынайы болғым келеді» деген еді.
«Менің ойым шатастыратын
қара-ақ аралас бау түйіншектелген
бастың ішінде басты күшім де — әлсіздігім» деп сұқбатта айтқан ойын осы әнде тағы бір бекітеді. Дулатты бұрын басқалардың әні құтқарса, енді құтқаратын оның кезегі келді.
«Tungi Almaty-да» қазір үлкен қалада жүрген көп жастың көңіл күйін дөп басады. «Айналада бәрі дәл өзіңдей жарым» деп өзін де, өзгелерді де жұбатады. «Болса да жүректе жара, сенімім өлмеді адамға» деп «Erkin bolу-дан» қорықпауға шақырады. Әуені де сондай жайлы, фильмдердің happy end-індей.
Альбомның демо нұсқасын қателесіп салғаны адамдардың FOMO-сына дәл тиген маркетиң болды. Кей жерлері ғана болмаса, нағыз альбомнан айтарлықтай айырмашылығы жоқ. Лирик видеоларда, «Oraora» әнінде жасанды зиятты қолданғаны ерекшелік беріп тұр. Бұл альбомда Дулат диско, рок, lo-fi сияқты жанрларды байқап көрген және олар сәтті шыққан деп айта аламыз.
Алайда «Kobelek effekti-інен» басталған ән-терапия екі альбомға тым көп созылып кеткендей. Біз Дулаттың сөз ойындарын, әңгімені қысқа жеткізетін дәл мәтіндерін, тректерінің ерекше дыбысын ұнатамыз, бірақ бұл альбомда да бұрынғы әндердегі тақырыптар, тек ішкі әлемін қонақүй ретінде көрсетіп жүйелеген. Келесі туындыларында басқа тақырыптар қозғалып, тыңдарманды жалығуға жеткізбейді деп үміттенемін.
